Globalne ocieplenie przypomina chorobę nowotworową płuc – kiedy pierwsze objawy stają się mocno odczuwalne, jest już za późno na ratunek. Ale dokładne badania pozwalają zdiagnozować chorobę
o wiele wcześniej. Czy tak też było w przypadku zmian klimatycznych? Wielu osobom wydaje się, że problem  nas zaskoczył. Nic bardziej mylnego. Terminy „efekt cieplarniany” i „gazy cieplarniane” w odniesieniu
do klimatu zostały użyte po raz pierwszy niedługo po zakończeniu wojen napoleońskich, a w 1865 roku
ich działanie zostało wyjaśnione w spójnym modelu. Wtedy to John Tyndall, irlandzki uczony, wygłosił wykład dla senatu Uniwersytetu Cambridge, w którym pokazał wpływ CO2 i innych gazów cieplarnianych
na temperaturę na powierzchni Ziemi, udowadniając jak wielkim cudem natury jest efekt cieplarniany. Wkrótce ukazała się książkowa wersja tego wykładu (obecnie dostępna w Internecie). Faktycznie, gdyby atmosfera składała się wyłącznie z tlenu i azotu, na całej Ziemi panowałyby siarczyste mrozy. To właśnie gazy cieplarniane otulają Ziemię grubą „kołderką”, która zatrzymuje ciepło przy jej powierzchni. Tylko dzięki nim możliwe było powstanie życia na trzeciej planecie od Słońca.

​

W połowie XX wieku naukowcy zaczęli powoli zdawać sobie sprawę, że niekontrolowana emisja gazów cieplarnianych ma jednak ciemniejszą stronę i z czasem może sprowadzić na nas poważne kłopoty. Równo 100 lat po wykładzie Tyndalla, w 1965 roku, ukazał się raport uczonych dla rządu USA, wskazujący
na grożące nam niebezpieczeństwo. Chociaż początkowo badacze nie zdawali sobie sprawy, że zmiany będą postępować tak szybko. Trzeba było dekady, by oszacować tempo zmian. W 1974 roku został opublikowany model Broeckera, który poprawnie przewidział skalę wzrostu temperatury do 2015 roku. Niemal pół wieku temu naukowcy bili już na alarm, a ludzkość nadal nie reaguje, mimo że symptomy nadciągającej katastrofy są coraz lepiej widoczne. Wreszcie, w listopadzie 2019 roku grupa uczonych na łamach prestiżowego czasopisma naukowego Nature postawiła dramatyczne pytanie: czy już osiągnęliśmy punkt krytyczny zmian klimatycznych? Czy przewróciliśmy pierwszą kostkę domina? Czy znaleźliśmy się w punkcie, z którego nie ma już powrotu?

​

Wracając do porównania z chorobą nowotworową – w sprawie globalnego ocieplenia od 55 lat mamy już diagnozę, przebieg choroby postępuje zgodnie ze scenariuszem przewidywanym przez specjalistów, ale pacjent ciągle waha się, czy poddać się terapii. I wymyśla ciągle nowe preteksty, żeby się nie leczyć. Lekarze tymczasem zaczęli dyskutować, czy na ratunek nie jest już w ogóle za późno.

​

W cyklu postów publikowanych na profilu Akcji Bałtyckiej na Facebooku przedstawiliśmy garść faktów dotyczących ocieplania się klimatu i możliwych jego skutków. Coraz więcej ludzi zdaje sobie sprawę, że sytuacja jest poważna, ale większość nie przyjmuje do wiadomości, że grozi nam załamanie naszej cywilizacji i całkowita zmiana zasad gry na planecie. Czymże jest wiec ów punkt krytyczny i dlaczego tysiące uczonych na całym świecie twierdzi, że stanęliśmy na skraju przepaści?

​

Opisano wiele mechanizmów, które powodują, że ocieplanie klimatu pociąga za sobą nasilenie... ocieplania się klimatu. Te samowzmacniające się mechanizmy włączają się dopiero
po przekroczeniu krytycznych wartości temperatury. Jeśli to się stanie, nie da się już cofnąć zaistniałych zmian i nawet tytaniczne wysiłki ludzkości, która zorientuje się, że naprawdę dzieje się coś bardzo złego, stracą na znaczeniu. Dokładnie tak, jak w przypadku nieleczonego w porę nowotworu płuc.

​

Niektóre mechanizmy napędzające ocieplenie, już niezależnie od nas, działają od kilku lat, ale ciągle mamy nadzieję, że nie te najgroźniejsze. Przyjrzyjmy się kilku z nich:

• Najbardziej znany, ale nie najgroźniejszy, jest mechanizm powodujący, że powierzchnia (gleba i woda) pokryta śniegiem i lodem odbija więcej energii Słońca z powrotem w kosmos i w ten sposób "konserwuje" zimny klimat. Topnienie lodowców i zmniejszanie się pokrywy lodowej Arktyki odsłania ciemne skały lub ocean, które zamiast odbijać energię naszej gwiazdy, pochłaniają ją nagrzewając się
  i w ten sposób napędzają topnienie kolejnych obszarów, do niedawna pokrytych białym śniegiem.

• Suchy gorący klimat sprzyja pożarom na wielką skalę, takim jakie obserwujemy w ostatnich latach
  w Australii, Kalifornii, Hiszpanii czy na Syberii. Spalające się rośliny uwalniają ogromne ilości zmagazynowanego w nich węgla, zwiększając ilość gazów cieplarnianych w atmosferze. W związku z tym atmosfera nagrzewa się, a zagrożenie wielkimi pożarami wzrasta lawinowo. Najgroźniejsze są pożary lasów tropikalnych, takie jak obserwujemy w Amazonii, ponieważ jeden hektar lasu deszczowego magazynuje ponad 200 ton węgla, który w wyniku pożaru przekształca się w CO2.

• Na chłodnym dnie oceanów zgromadzone są ogromne ilości hydratu metanu - gazu cieplarnianego
  o wiele aktywniejszego niż CO2. W formie hydratu metan jest niegroźny, ale znajduje się on w chwiejnej równowadze i w nieco wyższej temperaturze uwalnia się metan w postaci gazowej. Metan w atmosferze gwałtownie zwiększy efekt cieplarniany i przyśpieszy podnoszenie się temperatury mórz, co uwolni kolejną porcję metanu, ten podgrzeje atmosferę... i tak dalej. Proces uwalniania się metanu z płytkich mórz arktycznych już się rozpoczął i jeśli sięgnie głównych złóż w głębinach oceanów, los planety będzie przesądzony.

• Bardzo podobny mechanizm działa przy osuszaniu bagien i w okolicach, gdzie występuje wieczna zmarzlina. Oba te środowiska zawierają ogromne ilości materii organicznej, martwych resztek mszaków
  i drewna. Tkanki roślinne zalane wodą lub zamarznięte nie ulęgają rozkładowi. Zawarty w nich węgiel pozostaje bezpiecznie zmagazynowany. Topnienie zmarzliny i osuszanie bagien powoduje uruchomienie procesu gnicia, a więc uwalniania się metanu i CO2 do atmosfery. Jeden hektar bagna lub zmarzliny może również – tak jak w przypadku tropikalnego lasu deszczowego – zawierać ponad 200 ton węgla. Proces gnicia materii organicznej w wyniku topienia się zmarzliny na Syberii i w Kanadzie właśnie trwa
  w najlepsze. A metan? Ten już powstaje w zastraszającym tempie. W Internecie można znaleźć zdjęcia ogromnych zapadlisk, powstałych na Syberii na skutek uwolnienia się gigantycznych bąbli metanu.

​

Ilości gazów cieplarnianych, które przedostają się do atmosfery w wyniku tych i innych procesów samonapędzającego się ocieplania klimatu, są wielokrotnie większe niż te, które produkuje nasza cywilizacja. My tylko uruchamiamy zapalnik w magazynie materiałów wybuchowych. Jeśli magazyn wybuchnie...
no właśnie, co się wtedy stanie